“Các sĩ quan Ba Lan bị sát hại ở Katyn năm 1940, đã bị giết theo lệnh của chính quyền Liên Xô, trong đó có Joseph Stalin” – trích phát biểu của Tổng thống Dmitry Medvedev với báo giới quốc tế ngày 15/4/2010 (Theo “Russia Today“). 

Đến ngày 25/6/2010, bức tượng đá của nhà lãnh tụ Iosif Stalin tại quảng trường trung tâm TP. Gori (Gruzia) bất ngờ bị tháo dỡ. Hành động này gần như đã đặt dấu chấm hết cho một thời quá khứ và sự ảnh hưởng của Stalin bởi Gori chính là quê hương của Stalin, nơi ông được sinh ra, lớn lên và luôn được xem là người anh hùng dân tộc. 

Thế nhưng, từ đâu mà một anh hùng chiến thắng Đức quốc xã lại trở thành một trong những tên “đồ tể” khát máu nhất lịch sử nhân loại?

//

Iosif (Joseph) Stalin là vị chúa tể độc tài đã từng cai trị Liên bang Xô Viết bằng bàn tay sắt trong suốt 30 năm (1922-1953). Ông là Tổng bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô, là Đại nguyên soái, là Tổng tư lệnh tối cao các Lực lượng vũ trang Liên Xô, được suy tôn là “Người cha của các dân tộc”.

Thế nhưng, kể từ sau khi bản báo cáo mật của Bí thư thứ nhất Đảng Cộng sản Liên Xô, Nikita Khrushchev tại đại hội Đảng lần thứ 20 - Đảng Cộng Sản Liên Xô (25-2-1956) về “Tệ sùng bái cá nhân của Stalin” được tiết lộ ra ngoài thì nhiều người mới giật mình về những gì vị lãnh tụ tối cao này đã làm.

Trong hơn hai mươi năm cầm quyền của Stalin từ (1930 đến 1953) được đánh dấu bằng những đợt khủng bố quy mô lớn có hệ thống mà nạn nhân đầu tiên là các sắc dân thiểu số, rồi đến nông dân, tư sản trí thức và các thành phần quân đội bị nghi ngờ «chống Đảng». 

1/. Đối với Nông dân:

Bằng chính sách tập thể hóa nông thôn trong nửa đầu thập niên 30, Stalin đã tiêu diệt không thương tiếc tầng lớp năng nổ, tích cực, sáng tạo nhất ở nông thôn mà ông gọi là tầng lớp cu-lắc. Chính sách này bị nông dân phản đối, thì tại hội nghị Trung ương Đảng Cộng sản năm 1934, Stalin tuyên bố: 

“Phải tạo ra một tình thế mà các hộ cá thể, sau khi thu hoạch trên mảnh đất canh tác của họ, phải sống tồi tệ hơn để họ có khả năng kém hơn các nông trang viên. Phải tăng thêm gánh nặng thuế má cho họ.”

Ở nhiều vùng, nông dân nổi dậy, Stalin cho quân đội đàn áp rất dã man. Ở Ukraina, nơi được coi là vựa lúa của Liên Xô, cả một vùng rộng lớn, nông dân tuy không nổi dậy nhưng cũng không chịu vào nông trang tập thể, và đó là lúc chính sách “golodomor” ra đời (golodomor = làm cho chết đói). Với chính sách này, quân đội sẽ bao vây cả một vùng rộng lớn, nội bất xuất / ngoại bất nhập. Đồng thời cho các đội xuống từng làng lùng sục, tịch thu tất cả lương thực để dân dần mòn mà chết đói. 

Trong trận “golodomor” kinh hoàng này, khoảng 20-25 triệu người đã chết vì đói (theo sử gia Robert Conquest). Tuy nhiên, theo bộ phim tài liệu "THE SOVIET STORY" của đạo điễn Edvin Snore, con số này là vào khoảng 7 triệu người.

Nhà văn nổi tiếng Liên Xô Vasili Grosman đã mô tả trận giam đói nông dân ghê rợn này trong cuốn sách tựa đề “Mọi sự trôi qua”. Bên cạnh đó, một sự thật khác cho đến sau này mới được phơi bày, chính là việc ở Liên Xô đến năm 1956, nông dân vẫn sống như dưới thời nông nô (mặc dù chế độ nông nô đã được Nga hoàng xóa bỏ từ năm 1861), bởi nông dân không được ra khỏi nông thôn. Một cách giản đơn nhất để thực hiện việc này là chính quyền Xô Viết không cấp giấy thông hành cho họ. Mãi đến khi Stalin qua đời, sau đại hội 20 Đảng Cộng sản Liên Xô, chính quyền mới có chế độ cấp passport cho nông dân như dân thành thị!

2/. Đại thanh trừng

Stalin là một con người rất đa nghi và rất sợ mất đi quyền lực. Cho nên ngay cả những người cùng hàng ngũ của ông, nếu lộ ra hoặc bị nghi là bất đồng tư tưởng với Stalin là ông tìm cách thanh toán không chút thương tiếc. 

Ngay từ trong thập niên 1920 Stalin đã bắt đầu loại trừ những đối thủ hoặc những người ông cho là đối thủ chính trị của mình ra khỏi đảng Cộng sản Liên Xô. Sau đó các nạn nhân thường bị chụp mũ với những cáo trạng giả tạo để xử họ qua những vụ án chỉ để tác động dư luận quần chúng, hay xử ngầm, bị xử tử, nhốt tù hay tù lao động trong các trại tù Gulag

Trong cuộc “Đại Thanh Trừng” (diễn ra từ năm 1936 tới 1938), đây là đỉnh cao của các cuộc thanh trừng chính trị: trong khoảng thời gian này mỗi ngày có tới 1.000 người bị giết chết. Đây là một cuộc thanh trừng trên diện rộng của Stalin đối với nội bộ Đảng Cộng sản Liên Xô và các quan chức chính phủ, đàn áp các địa chủ (kulak), các chỉ huy Hồng quân bị kết án mưu phản, và những người không liên kết trong một không khí giám sát và nghi ngờ lan rộng với "những kẻ phá hoại”

Tổng số nạn nhân trong thời gian này không được biết chắc, và cũng khó mà kiểm tra được, theo ủy ban Schatunowskaja, điều tra theo ủy quyền của Bí thư thứ nhất Đảng CS Liên Xô Nikita Khrushchev, dưới hầm ngầm của cơ quan phản giản KGB (thay thế NKVD): 

- Từ 1/1/1935 cho tới tháng 7/1940, mật thám của Stalin đã cho thẩm vấn 19.840.000 người. 7 triệu trong số đó bị giam giữ, hơn 1/3 đã chết trong thời gian bị giam cầm. Trong đó có những nhân vật cấp cao của Đảng và quân đội. -

Một ví dụ rất điển hình: tại đại hội XVII Đảng Cộng sản Liên Xô (năm 1934), phần đông đại biểu muốn bầu Kirov làm Tổng bí thư. Vì thế, sau đại hội, Stalin đã tiến hành trả thù: 98 người trong tổng số 139 ủy viên trung ương Đảng chính thức và dự khuyết do đại hội XVII bầu ra (tức khoảng 70%), đã bị bắt và bị xử bắn (phần lớn vào những năm 1937-38). Không những các ủy viên trung ương mà đa số đại biểu dự đại hội XVII của Đảng cũng chịu chung số phận: trong số 1.956 đại biểu chính thức và dự khuyết thì 1.108 người (chiếm hơn 50%) bị bắt và ghép tội phản cách mạng. 

Trong hàng ngũ quân đội, thì có đến trên 41.000 sĩ quan và hạ sĩ quan bị xử tử, kể cả nhiều nguyên soái, các tướng lĩnh cao cấp cho đến các sĩ quan / hạ sĩ quan chỉ huy cấp Tiểu đoàn, Đại đội. Đáng kể nhất phải kể đến:

+ 3 trong 5 Nguyên soái đầu tiên của Hồng quân Liên Xô: Mikhail Tukhachevsky, Aleksandr Yegorov & Vasily Blyukher 

+ 14 / 16 Tư lệnh Tập đoàn quân.

+ 60 / 87 Quân đoàn trưởng

+ 136 / 199 Sư đoàn trưởng

Tất cả đều trở thành "kẻ thù của nhân dân" và bị xử tử trong cuộc Đại thanh trừng này. Đó cũng là nguyên nhân mà sau này, 1 số nhà sử học cho rằng Hồng quân bị suy yếu và ảnh hưởng nghiêm trọng, dẫn đến sự thảm bại trong thời gian đầu khi bị Phát xít Đức tấn công.

3/. Thảm sát Katyn:

Đây là một cuộc xử bắn hàng loạt những tù binh Ba Lan do Bộ Dân ủy Nội vụ (NKVD), cảnh sát mật Liên xô, thực hiện vào tháng 4 và tháng 5 năm 1940 tại rừng Katyn. Số tù binh bị xử bắn được ước tính khoảng 22.000 người, trong đó có khoảng 8.000 sĩ quan quân đội Ba Lan. Số còn lại là các sĩ quan cảnh sát và giới trí thức.

Tuy nhiên, đó chỉ là vụ xử bắn tập thể lớn nhất trong số các vụ hành quyết tù binh chiến tranh cùng thời điểm. Các vụ xử bắn khác xảy ra ở khá xa tại các trại Starobelsk và Ostashkov, tại trụ sở NKVD ở Smolensk, và các nhà tù tại Kalinin (Tver), Kharkiv, Moskva và các thành phố Liên Xô khác. 

Tháng 10/2007, lần đầu tiên Tổng thống Nga Vladimir Putin tham dự buổi lễ truy điệu hàng chục triệu nạn nhân của Iosif Stalin. Đứng bên cạnh một «mồ chôn tập thể» ở thao trường quân sự Butovo, ngoại ô Moskva, nơi mà mật vụ Liên Xô đã xử bắn hàng chục ngàn người, Tổng thống Nga kêu gọi dân Nga phải “đoàn kết” đừng để tái diễn quá khứ đau thương này.

//

Thế nhưng, mặc cho các thông tin ngày càng nhiều và rõ ràng (đến mức khó có thể chối cãi), hình ảnh nhà lãnh đạo tối cao Iosif Stalin vẫn còn đọng lại trong tâm trí khá nhiều người dân Nga, và khó có thể bị phai mờ. Họ vẫn dành cho ông một tình cảm nồng ấm mà hiếm vị lãnh đạo nào có được.

Trong một cuộc thăm dò ý kiến năm 2012 của đài truyền hình quốc gia Nga, có đến 47% người Nga tin rằng nhờ Stalin «sáng suốt» mà Liên Xô đã trở thành một siêu cường được quốc tế kiêng nể (tỷ lệ ý kiến trái chiều là 37%). Và không ít người Nga đã mơ về một Stalin thứ hai để phục hồi lại thời kỳ mà họ cho là «vàng son» của đất nước.

Quả đúng như tôi đã từng viết:

Công & Tội

Thành & Bại

Người anh hùng & Kẻ sát nhân

Uy quyền tột đỉnh, một lời đã thốt vạn kẻ đầu rơi

mà khi chết cũng cô đơn tột đỉnh

Những cặp phạm trù ấy đôi khi cứ xoay vần và làm cho hậu thế chúng ta mãi tò mò, nghiên cứu, đào sâu về họ... không lúc nào nguôi! Nhưng cho dù có tìm ra, có hiểu như thế nào cũng (có thể) là phiến diện, là chưa đủ... bởi làm sao có thể phán xét những con người của lịch sử!

Trong 1 bài khác, tôi sẽ kể thêm về cái chết trong sự cô đơn của "Người cha của các dân tộc" Iosif Stalin.

© Ảnh: tượng nhà lãnh đạo Stalin ở TP. Gori (Gruzia) - quê hương ông - bị kéo đổ ngày 25/6/2010

© son.le

Saigon / 2016